Check-up
Sağlık uygulamalarında, kişilerin hayat kalitesinin geliştirilmesi ve korunması esas hedef olarak kabul edilir. Dolayısıyla tanı ve tedavi hizmetlerinden önce, koruyucu hekimlik uygulamalarının doğru bir şekilde ve düzenli yapılması son derece önemlidir. Kişilerin sağlık durumlarının belirlenmesi, belirlenen risk faktörlerine göre koruyucu önemlerin alınması ve hastalıklara yönelik erken teşhis ile tedavi hizmetinin sunulması için uygulanan check-up taramaları, sağlığın korunması için kritik önem taşır.
Check-up; kişilerin genel sağlık durumunun değerlendirilmesi, hastalıklara dair risk faktörlerinin açığa kavuşturulması, mevcut sağlık sorunlarının kontrolü ve yönetimi amacıyla yürütülen tüm tanı ve tetkik uygulamalarını kapsayan bir sağlık hizmetidir. Check-up başvurusu yapan kişinin yaşı, ek hastalıkları, risk faktörleri gibi çeşitli parametrelere bağlı olarak; belirli tarama testlerinden yararlanılarak kişinin sağlık durumu değerlendirilir. Gerekli hallerde hasta diğer testlere yönlendirilebilir, yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir veya tedavi başlatılabilir.
Check-Up Nasıl Yapılır?
Öncelikle check-up için başvuran kişiden ayrıntılı bir öykü alınarak kişinin genel sağlık durumu; varsa tanısı konmuş hastalıkları, aldığı veya önceden almış olduğu tedaviler ve ailesine ait sağlık öyküsü öğrenilir. Ardından detaylı bir fizik muayenesi yapılarak, varsa bulgular kaydedilir.
Fizik muayene esnasında kan basıncı, nabız, solunum gibi değerler ölçüldüğü gibi kalp check-up taramalarında kardiyolojik muayene veya beyin check-up taramalarında sinir sisteminin değerlendirilmesi için nörolojik muayene gibi spesifik sistem muayeneleri de yapılır. Kadınlarda meme muayenesi veya erkeklerde ileri yaşta prostat muayenesi check-up’ın bir parçası olarak fizik muayeneye eklenebilir.
Check-Up’ta Hangi Testler Yapılır?
Rutin check-up’ın bir parçası olarak, kişilerin genel sağlık durumunun belirlenmesi adına;
- Tam kan sayımı (hemogram),
- Tam idrar tetkiki,
- Kan lipit (kan yağ ve kolesterol) düzeyleri,
- Akciğer grafisi,
- Elektrokardiyografi,
- Tiroit fonksiyon testi incelenir.
Bahsedilen rutin testlerin yanında hepatit, HIV veya aşılama programındaki enfeksiyon etkenlerine ait antikor testleri, kemik erimesine yönelik kemik taraması, 40 yaş üstü kadınlarda mamografi ve pap smear testi gibi tetkikler check-up içinde yer alabilir.
Check-Up Neleri Kapsar?
“Check-up’ta nelere bakılır?” sorusunun yanıtı, merak edilen konular arasındadır. Check up sürecinde aşağıdaki sağlık sorunlarına yönelik detaylı inceleme ve tetkikler uygulanır:
- Yüksek tansiyon,
- Şeker hastalığı (diyabet),
- Beyin damar hastalıkları,
- Kalp hastalıkları,
- Göz hastalıkları,
- Bağışıklık sistemi hastalıkları,
- Obezite ve yüksek kolesterol,
- Karaciğer ve böbrek hastalıkları,
- Akciğer hastalıkları,
- Hepatit, HIV, kızamık gibi enfeksiyon hastalıkları,
- Kemik erimesi (osteoporoz),
- Kalın bağırsak (kolon) kanseri, akciğer kanseri, meme kanseri, prostat kanseri, rahim ağzı (serviks) kanseri gibi kanser türleri,
- Tiroit bezi hastalıkları,
- Depresyon gibi psikiyatrik bozukluklar.
Check-up için planlanan kan tetkikleri genellikle birkaç saat içinde sonuçlandırılır. Görüntüleme ve patoloji tetkiklerinin sonuçlanma süresi ise tetkike bağlı olarak birkaç saatten birkaç güne kadar geniş bir aralıkta gerçekleşebilir. Özellikle mamografi, pap smear veya bilgisayarlı tomografi gibi tetkiklerin sonuçlanması ve raporlanması uzun sürebilir.
Kişinin sağlık durumu, ek hastalıkları, yaş ve cinsiyet gibi parametrelere bağlı risk faktörlerinin varlığına bağlı olarak, belirli periyotlar içinde check-up taramalarının yapılması önerilmektedir. Özellikle 50 yaşından küçük kişilerde her üç yılda bir check-up taramasının yapılması kronik hastalıkların gelişmeden önlenmesi, erken teşhis ve etkili tedavi için faydalıdır. 50 yaş ve üstü yetişkinlerde ise özellikle kalp-damar hastalıkları, bazı kanser türleri, kemik erimesi gibi hastalıkların görülme sıklığı arttığından, bu hastalıklara yönelik taramaların her yıl tekrarlanması oldukça önemlidir.
Kanser ile mücadelede en önemli adım hastalığı gelişmeden önlemek, gelişen kanseri erken teşhis etmek ve etkili tedavisine mümkün olduğunca erken dönemde başlamaktır. Buna yönelik olarak, belirli risk gruplarında kanserin teşhisine yönelik tarama testleri planlanmıştır. Bu testlerin belirli aralıklarla tekrarlanması oldukça önemlidir. Check-up kapsamında uygulanan belirli kan testleri ile görüntüleme yöntemleri kanserle mücadelede çok önemli veriler sunar ve hastalığın erken teşhisini mümkün kılar. Check-up ardından kişide kanser gelişiminde etkili olduğu bilinen sağlık sorunları tespit edilirse, buna yönelik yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir. Bu sebeple, check-up taramalarının kanserle mücadelede kritik bir rol oynadığı söylenebilir.